Mijn twee zoons (van 8 en 10 jaar) en ik stapten op een zaterdag in de auto. Ik had een paar weekendklusjes te doen en mijn kinderen moesten even mee naar de bouwmarkt. Ze hadden niet zoveel zin om mee te gaan. De jongste zei: ,,Ik vind het irritant dat ik mee moet.’’ Ik was aan het rijden en reageerde niet direct. Mijn oudste vroeg hem vervolgens: ,,Wat bedoel je eigenlijk precies met irritant?’’
Doorvraaggedrag
Daar kon de jongste geen goed inhoudelijk antwoord op geven. Ik moest een beetje lachen en dacht bij mezelf: oeps. Als trainer lijd ik soms aan beroepsdeformatie: ik vraag bij mijn kinderen thuis soms lang door, ik wil weten wat ze precies bedoelen. De oudste neemt dat doorvraaggedrag dus over, maar ik vind het nog niet helemaal bij zijn leeftijd passen.
Er zit natuurlijk ook een mooie kant aan. Door deze vraag te stellen, leert mijn oudste zoon iets. Want wat de jongste precies bedoelt met irritant, daar kunnen we alleen maar naar gissen. Zo zijn er een hoop goede vragen die je kunt stellen waarmee je meer duidelijkheid krijgt over wat de ander nou precies zegt of bedoelt. Dat levert vaak helderheid op. In deze blog wil ik een bijzondere vraagsoort toelichten: de nominalisatie. Deze stijl van vragen stellen komt uit neurolinguïstisch programmeren (NLP) en werkt als volgt.
Wat is een nominalisatie?
Je hebt waarschijnlijk een aantal dingen voor je staan. Een laptop of computer, een bureau, een pen: spullen. Voor die woorden staan lidwoorden: de, het of een. Maar mensen maken soms ook ‘dingen’ van werkwoorden: de relatie, de keuze, de ontmoeting. Er staat een lidwoord voor, maar het is géén ding. NLP noemt dit een nominalisatie. Een relatie is een actief proces, een heleboel activiteiten bij elkaar, en al die acties bij elkaar noemen we ‘de relatie’.
Dat is op zich niet erg. Maar nominalisatie is vaak een vorm van verantwoording ontwijken. Als ik zou zeggen: ,,De relatie met mijn vrouw loopt niet zo goed.’’ Dan klinkt het net alsof de relatie een ding is. En dat ding loopt niet zo lekker. Alsof het iets is dat buiten mezelf ligt. Je kunt van een nominalisatie weer een actief proces maken door het weer naar een werkwoord terug te brengen.
Een relatie is dan de manier waarop je met elkaar omgaat. Dus als iemand zegt: ,,De relatie met mijn vrouw loopt niet zo goed.’’ Dan zou je normaal gesproken iets vragen als: ,,Hoezo?’’ En vervolgens krijg je te horen wat er allemaal mis is. Iemand die NLP heeft gedaan, zou iets vragen als: ,,Hoe ga jij dan met je vrouw om?’’ Of: ,,Hoe ben jij dan met je vrouw omgegaan waardoor het nu niet meer goed loopt?’’
Verantwoordelijkheid terug waar het hoort
Met deze vraag leg je de verantwoordelijkheid terug waar die hoort: het ligt niet aan de relatie – een ding, maar aan het resultaat van specifieke acties van jezelf. Zo’n vraag krijgen is niet altijd even leuk. Maar als je die op een geïnteresseerde manier stelt, moet iemand nadenken over zijn eigen aandeel en bijdrage aan het huidige resultaat. Daar ligt meestal de oplossing.
Er zijn veel nominalisaties. Zo vertelde een manager die deelnam aan een NLP-training laatst: ,,Ik vind het heel moeilijk om die club aan te sturen.’’ De nominalisatie is hier ‘de club’. Dat is namelijk geen ding. Ik kan letterlijk gezien ook niet een club aansturen. De vraag werd dus: aan welke mensen dien jij precies leiding te geven? Welke mensen doen het goed? Welke mensen kunnen het beter doen? Op welk vlak? Hoe kan je op die vlakken het gesprek met ze aangaan? En zo werd de club aansturen, een heel vaag ding, weer een concrete activiteit: een aantal specifieke collega’s, waarmee je een aantal gesprekken kunt voeren over specifieke zaken.
De vraag is: wat heb je aan deze kennis, wat kun je ermee, en wanneer? NLP stelt: taal is een onbewuste expressie. Mensen praten gewoon. En als je heel goed luistert naar wat mensen precies zeggen, kun je horen hoe ze zichzelf in de problemen hebben gebracht. Zo kun je mensen helpen om weer de verantwoordelijkheid te nemen en verder te komen. En wanneer zet je dit in? Naast wellicht hier en daar wat beroepsdeformatie, natuurlijk alleen in gesprekken waarin je duidelijkheid en helderheid wilt creëren.
Zelf oefenen en gratis webinar
Wil je er zelf mee oefenen? Bedenk dan eens een werkwoord – of een actief proces – voor de woorden: de keuze, de regering en de liefde.
Wil je meer weten, in het gratis webinar over NLP van 14 november 2019 besprak Rob: Vijf scherpe vragen waarmee je in ieder gesprek voor helderheid zorgt. Kijk hem hier terug.
